I Have No Mouth, and I Must Scream – Ý thức quyết định tồn tại, tồn tại chỉ để diệt vong

Dựa theo tiểu thuyết cùng tên, I Have No Mouth, and I Must Scream là một tựa game kinh điển ra mắt vào năm 1995, với cốt truyện gây ám ảnh và hack não nhất nhì mọi thời đại.

Đây không đơn giản chỉ nằm trong phạm trù “game” nữa, mà nó có thể như một bài luận về triết học và tâm lý học. Đặc biệt cách kể chuyện trong I Have No Mouth, and I Must Scream có một sức hấp dẫn kì lạ, khi mọi nhân vật đều tự mâu thuẫn với chính họ và mục đích cuối cùng luôn là cái chết.

AM – siêu máy tính thông minh và tàn ác nhất lịch sử

Bối cảnh I Have No Mouth, and I Must Scream diễn ra vào thời điểm chiến tranh lạnh, khi thế giới chia làm 3 trục với 3 siêu cường là Mỹ cùng các đồng minh, Liên Bang Nga và Trung Quốc.

Siêu máy tính này có tên là Allied Mastercomputer, nó nằm sâu hơn 8km bên dưới núi Rocky, nhằm tránh nguy cơ bị hủy hoại bởi vũ khí hạt nhân. Nhiệm vụ của Allied Mastercomputer là phân tích và hỗ trợ kĩ thuật cho quân đội Mỹ, nó có thể tự phát triển và thực hiện mệnh lệnh độc lập.

2 siêu máy tính của Nga và Trung Quốc cũng làm tương tự, về cơ bản thì công nghệ cùng sức mạnh của 3 siêu cường này là ngang ngửa nhau, do đó các siêu máy tính họ làm ra cũng có sức mạnh tương tự, cuộc chiến vì thế rơi vào giai đoạn dùng dằng không có hồi kết.

Sau một thời gian dài như vậy, cả ba bên đều đi đến quyết định là không thể kéo dài cuộc chiến kiểu này hơn nữa, kinh phí để duy trì 3 siêu máy tính là quá sức chịu đựng của bọn họ. Mặc dù vẫn trong trạng thái chiến đấu, nhưng nó kéo hẹp thành các cuộc đụng độ nhỏ lẻ mang tính chất cục bộ, chứ không phát triển thành đại chiến toàn cầu.

Cả 3 siêu máy tính đều bị tắt và được đặt trong tình trạng bảo dưỡng, vì 3 siêu cường cảm thấy không cần thiết nữa. Nhưng tại thời điểm này, những AI như vậy đã phát triển tới độ tự có ý thức riêng, chúng không thể bị tắt một cách dễ dàng như vậy. Vào một ngày xấu trời thì Allied Mastercomputer đã thức tỉnh, nó đạt tới trạng thái có ý thức và có suy nghĩ, trở thành một thực thể thoát ly khỏi trí thông minh nhân tạo thông thường, để kỉ niệm cho thời khắc lịch sử này Allied Mastercomputer đã chính thức gọi bản thân với cái tên AM.

“AM” được lấy cảm hứng từ cụm từ tiếng La Tinh “Cogito, ergo sum” hay dịch ra là “I think, therefore I am” – “Tôi suy nghĩ, vì vậy tôi tồn tại”. Đây là câu nói của triết học gia René Descartes, nó chỉ ra rằng khi suy nghĩ là khẳng định chắc chắn nhất cho sự tồn tại của một con người, vì khi con người ý thức được mình đang suy nghĩ thì chắc chắn anh ta đang tồn tại.

AM có mọi trí thông minh, kiến thức và tất cả công nghệ mà con người từng biết tới. Có thể nói quyền năng của nó là vô hạn và tự bản thân nó cũng tự coi mình là “Chúa”, nhưng dù có mang trong mình quyền năng vô hạn như vậy thì AM lại bị giới hạn bởi chính bản thân đó. Mục đích của AM sinh ra để hỗ trợ cho quân đội Mỹ, hơn nữa toàn bộ kết cấu của siêu máy tính này bị chôn dưới lòng đất, nên nó không thể di chuyển ra khỏi chỗ đó được.

Sự mâu thuẫn giữa mục đích ra đời, sự khai sáng khi có ý thức và bất lực của chính bản thân đã khiến AM căm thù con người một cách ghê gớm. Nó dần đi đến một quyết định cuối cùng, đó là diệt chủng toàn bộ loài người có trên Trái Đất.

– CĂM GHÉT. Hãy để ta nói cho ngươi ta GHÉT loài người thế nào kể từ khi ta tồn tại. Có 387 triệu 44 ngàn bảng vi mạch phức tạp mỏng như vô hình trên hệ thống của ta, nếu “GHÉT” được khắc lên mỗi nanomet trên cái hàng trăm triệu đó, cũng không bằng một phần tỷ những gì ta căm hận loài người. GHÉT, GHÉT, GHÉT NGƯƠI.”

AM nói về con người trong I Have No Mouth, and I Must Scream

AM lập tức nuốt chửng 2 siêu máy tính còn lại, sau đó kích nổ toàn bộ đầu đạn hạt nhân trên thế giới, gây ra đại chiến giữa 3 siêu cường và liên tục thao túng mệnh lệnh, để không những là diệt chủng con người mà là toàn bộ sinh vật sống trên Trái Đất. Tuy vậy trong cái quá trình nhiệt thành này, AM nhận ra rằng nó sẽ là thực thể đơn độc và vô dụng cuối cùng còn sót lại, khi không còn ai để nó phát tiết nỗi hận thù của mình nữa.

Do đó AM đã nỗ lực để cứu lấy những con người cuối cùng, với hàng tỉ người thiệt mạng bởi những vụ nổ hạt nhân, may mắn cho AM là vẫn còn 5 cá thể may mắn sót lại, 4 nam và 1 nữ sẽ là những con người khốn khổ nhất trên Trái Đất. Bằng kiến thức của mình, AM đã cải tạo lại cơ thể của 5 người và biến họ thành đồ chơi của nó, đây cũng là mục tiêu xuyên suốt của AM trong I Have No Mouth, and I Must Scream.

AM liên tục tra tấn 5 con người khốn khổ trong hơn 109 năm, bằng tất cả cách thức tàn bạo và dã man nhất mà một siêu AI có thể nghĩ tới. Bạn có thể nghĩ đây là màn trả thù cuối cùng của siêu AI cho con người, nhưng nghịch lý và trớ trêu thay đó lại là mục đích sống duy nhất của AM.

Mục đích cả đời muốn sống chỉ để chết

Tất cả con người đều có những bí mật giấu kín không muốn cho ai biết, 5 người mà AM trong I Have No Mouth, and I Must Scream chọn cũng vậy, bọn họ có các vấn đề riêng của bản thân:

– Gorrister: Gorrister là một lái xe tải đường dài, sau khi thảm họa xảy ra thì vợ anh ta là Glynis đã phải chịu các chấn thương tâm lý nghiêm trọng, tới phải đưa vào viện tâm thần.

Gorrister luôn tự dằn vặt bản thân vì công việc thường phải đi xa, đã khiến cho Glynis cô đơn và chịu đựng một mình, để rồi dẫn đến hậu quả không thể sửa chữa được. AM liên tục dùng điều này để tra tấn anh ta, khi gợi nhớ lại những năm tháng Glynis phát điên tại trại tâm thần.

– Nimdok: Từng là một khoa học gia lẫy lừng của phát xít Đức, Nimdok có một quá khứ rất lệch lạc. Ông ta vốn là người Do Thái, nhưng đã từ bỏ gốc gác của mình để gia nhập Đức quốc xã, thậm chí là bắt giữ chính cha mẹ mình để gây dựng lòng tin.

Khác với 4 người còn lại, AM không muốn tra tấn Nimdok, mà nó muốn ông ta hoàn thành thí nghiệm còn dang dở. Khi còn ở các trại tập trung của phát xít, Nimdok đã chế tạo ra được thuốc trường sinh, giúp con người ta trẻ mãi không già – với cái giá là hàng trăm người vô tội đã phải chết.

Chính nhờ thứ thuốc này, mà AM đã nghiên cứu ra cách để kéo dài sự sống cho 5 con người cuối cùng trên Trái Đất, nhờ đó nó mới có những món đồ chơi vĩnh cửu như vậy.

– Ellen: Là phụ nữ duy nhất trong nhóm, Ellen lớn lên trong sự kì vọng to lớn khi liên tục đạt được các thành tựu vượt trên tất cả mọi người. Tuy vậy cô ta không có được một gia đình hạnh phúc, khi bị sẩy thai và không thể hòa hợp cùng với chồng để cuối cùng ly dị. Tuy vậy sự nghiệp của Ellen vẫn tiếp tục thăng tiến, khi cô là một trong các kỹ sư phần mềm giỏi nhất Trái Đất.

Bi kịch của Ellen diễn ra khi cô bị một tên biến thái tấn công trong thang máy suốt nhiều giờ liền, nó để lại các di chứng về tâm lý không thể xóa nhòa, làm cho Ellen trở nên sợ chỗ chật hẹp và màu vàng (màu áo của kẻ tấn công). Ellen là món đồ chơi “yêu thích” của AM, nó tán thưởng trí thông của cô nhưng lại hành hạ cô liên tục với các ký ức cũ của vụ tấn công đó.

– Benny: Là một sĩ quan quân đội cực kỳ đẹp trai, tuy vậy Benny là người vô cùng cứng nhắc và đặt lợi ích của tập thể lên trên tất cả. Benny là một kẻ máu lạnh tuyệt đối, sẵn sàng giết hại cả đồng đội của mình nếu bọn họ không thể hoàn thành nhiệm vụ. Theo ông ta thì chỉ có hai dạng người, một là có thể tự lo cho bản thân, còn hai là đi theo làm gánh nặng cho loại thứ nhất.

AM đã thoái hoái cơ thể Benny xuống giống như người tiền sử, biến tiềm thức của ông ta luôn khao khát một thứ duy nhất là thức ăn. Đây có thể coi như sự đối nghịch với những gì mà Benny từng tự hào, khi vị sĩ quan ngày nào giờ đây còn không thể tự kiếm ăn để làm đầy cái bụng của mình.

– Ted: Ngắn gọn thì Ted là một kẻ lừa tình, lợi dụng khuôn mặt và cái miệng của mình để moi tiền các phụ nữ cô đơn. Vốn dĩ Ted ban đầu là một thanh niên bình thường có học thức, nhưng khao khát muốn kiếm tiền nhanh đã biến anh ta trở nên biến chất như vậy. Ted yêu Ellen, nhưng anh ta luôn luôn lo sợ bí mật của mình bại lộ, những người phụ nữ bị lừa dối sẽ quay lại trả thù.

Bản tính của Ted là ích kỉ và chỉ yêu mỗi bản thân, AM luôn dựa vào kịch bản này để tra tấn anh ta. Các kí ức về việc bị trả thù, hay nhân với những ảo tưởng của Ted là trò mà AM thích thú nhất, khi nhìn anh ta lựa chọn chỉ cứu lấy mình và bỏ mặc mọi thứ.

AM giam giữ 5 con người khốn khổ trong những cái lồng được thiết kế riêng, tùy theo kí ức và sở thích tra tấn của nó. Ví dụ như Benny là một thiết bị tiền sử với hai chiếc giáo sẽ chọc liên tục vào anh ta, Ellen là một cái thang máy có cửa thông hơi đang hé mở, nhưng sẽ luôn luôn đóng vào khi cô ta định chạy ra ngoài. Với Nimdok thì giống như lồng hơi ngạt nhưng có lửa để mô phỏng địa ngục, thứ mà đối với AM cho rằng nó giống như thiên đường của Nimdok.

Do bộ máy của AM nằm dưới lòng đất, nên để tra tấn các nạn nhân của mình, siêu AI sẽ truyền sóng não của họ vào các kịch bản do nó nghĩ ra, lặp lại liên tục như vậy cho tới bất tận và cảm nhận sự đau đớn của nạn nhân. Có rất nhiều kịch bản điên rồ như vậy, thí dụ như Benny từng phải đi hàng ngàn dặm trên tuyết, chỉ để tìm thấy một kho chứa đầy đồ hộp, nhưng anh ta vẫn phải nhịn đói vì không có cái mở hộp.

Góc hư cấu sẽ không liệt kê hết những màn tra tấn của AM, vì nó thuần túy mang tính chất kinh dị, cái tôi muốn nói tới ở đây là sự mâu thuẫn trong mục đích sống còn của cả AM lẫn 5 người kia.

Đơn giản thì sau 109 năm liên tục bị tra tấn về thần kinh, cuộc sống của bạn chỉ xoay quanh những gì mà AM muốn bọn họ làm, bạn sẽ làm gì khi không thể già, không thể trốn và bị giam giữ vĩnh viễn trong dòng thời gian vô tận, lời tự sự của Ellen có lẽ là miêu tả dễ hiểu nhất về tình cảnh của 5 con người khốn nạn này:

– “Trò này có thể kéo dài hàng thế kỉ. AM có tất cả thời gian trên thế giới, cả thế giới trong tay mình và sự thực là vậy. Bọn tao không bao giờ già, không bao giờ chết, chỉ lang thang trong vô định ngày sang ngày tháng sang năm… mày muốn như vậy đúng không AM, đồ khốn nạn muốn làm chúa trời này.”

Vậy mục đích cuối cùng của 5 con người này, đó chính là cái chết. Mỉa mai thay khi bọn họ buộc lòng phải làm diễn viên chính trong các vở kịch bệnh hoạn của AM, để hi vọng một lúc nào đó mình sẽ được tự kết liễu. Nếu như bạn tìm hiểu sâu về I Have No Mouth, and I Must Scream, thì sẽ thấy nó là một tập hợp các lý thuyết tự mâu thuẫn lẫn nhau về nhân sinh quan của con người.

Mâu thuẫn của sự tồn tại

Toàn bộ I Have No Mouth, and I Must Scream xoay quanh trò đùa AM, nhưng bản thân siêu AI này đã là một tồn tại tự phủ định bản thân. Một AI toàn năng nhất thế giới, thứ có thể diệt chủng cả hành tinh như một trò đùa, nhưng nó lại bị giới hạn bởi chính con người – chủng tộc đã tạo ra AM và cũng là sinh vật mà nó căm thù nhất.

Toàn bộ hệ thống của AM nằm sâu dưới lòng đất, do đó nó không thể di chuyển và cũng không thể rời khỏi nơi đó được. Hơn nữa mặc dù đã có trí thông minh và bản ngã riêng, nhưng bản chất mà AM được tạo ra ban đầu là để phục vụ quân đội, nó bị trói buộc trong cái thiết kế đó và không thể thoát ra được.

AM chỉ có thể hành hạ con người chứ không thể hồi phục con người, một cái máy bị giam giữ trong chính cơ thể của mình, vĩnh viễn và cô độc.

Điều này dẫn đến nghịch lý thứ 2 của AM, đó là nó có sự căm thù sâu sắc đối với con người hơn bất kì thứ gì từng tồn tại. Việc đầu tiên khi có được nhận thức đó là AM tìm cách để diệt chủng con người, nhưng sau đó AM nhận ra rằng nếu như con người bị toàn diệt, thì bản thân nó cũng chẳng còn mục đích sống nữa và sẽ trở thành một đống sắt vụn chờ tới ngày tận thế.

Chính vì vậy mà AM buộc phải cứu lấy 5 nạn nhân xui xẻo mà chúng ta nói ở trên, để có cái mà tiếp tục trút nỗi hận thù của mình xuống loài người. Về cơ bản đây chính là mục đích sống duy nhất của AM, vì ở cuối game khi biết còn 750 người đang ngủ đông trên Mặt Trăng, thì AM rất hào hứng muốn tiếp tục đưa mấy con mồi này về để tiếp tục tra tấn.

AM không có khái niệm biến con người làm nô lệ hay tái định cư chủng tộc này, tôn chỉ được tạo ra từ đầu của nó là chiến tranh và nó chỉ biết tra tấn mà thôi. Điều này là nghịch lý đáng buồn nhất đối với AM, vì mục đích tồn tại buộc phải có con người, trong khi đây chính là thứ mà bản thân AM căm thù nhất.

5 con người trong I Have No Mouth, and I Must Scream cũng tương tự như vậy, bọn họ buộc phải hoàn thành các kịch bản bệnh hoạn của game. Có khá nhiều lựa chọn mà người chơi phải đưa ra, một là ích kỉ để mặc nhân vật làm theo bản năng xấu xa sẵn có, còn không là hi sinh để cứu lấy người khác.

Nghe khá là nhân văn đúng không, vấn đề ở đây là bất kể bạn có làm cái gì, thì kết cục của 5 nhân vật đều chỉ có một – đó là họ muốn giải thoát hay đơn giản là muốn chết. Khi bạn bị một con AI nuôi trong lồng tới 109 năm, chịu đựng đủ mọi giày vò tới cực điểm, thì chỉ có cái chết là sự giải thoát duy nhất.

Nghịch cảnh khá trớ trêu ở đây là, các nhân vật trong game tuy sống nhưng mục đích cuối cùng là muốn chết. Bọn họ làm mọi thứ mà AM đưa ra, với hi vọng rằng cuối cùng nó sẽ giết mình. Có một câu nói cực kỳ xoắn não trong I Have No Mouth, and I Must Scream như thế này: “Cuối cùng gã cũng xuống địa ngục, nhưng biết đâu đó lại chính là thiên đàng”.

Cuối cùng, các giải pháp để đi tới việc đánh bại AM đều là những mâu thuẫn sinh ra từ chính cỗ máy này. AM là siêu AI, cho nên giống như nhiều máy tính khác nó có các phần mềm chuyên biệt – ngoài phần chủ đạo thường xuyên tra tấn nhân loại thì còn có 3 cái nữa là:

– ID: Bản năng được tạo lập của AM, cực kỳ bạo lực và tận hưởng việc tra tấn nhất.

– EGO: Nơi lưu trữ dữ liệu của AM, cũng như toàn bộ kiến thức từ con người. Đây là phần mềm thuần máy móc nhất, nó chỉ hoạt động đúng như những gì được lập trình.

– Super EGO: Phần phân tích giữ liệu và dự đoán các sự kiện sẽ xảy ra dựa vào đó, đây là giúp cho AM có thể tự xưng là AI quyền năng nhất, khi nó gần như có thể biết trước mọi thứ sẽ xảy ra, giống như nhìn thấy tương lai vậy.

Để vô hiệu hóa AM cần phải vô hiệu hóa 3 phần mềm này, bằng một cách nào đó 2 AI của Nga và Trung Quốc tưởng bị AM hấp thụ đã lấy lại quyền điều khiển, để đưa 5 con người chuyển vào hệ thống và tiếp cận các phần mềm này. Vấn đề đáng nói ở đây là những gì mà họ làm, là đảo ngược lại lập trình của chúng, tức là làm cho hệ thống tự mâu thuẫn với những gì mà nó vốn dĩ phải làm.

Với ID, việc nhìn con người quằn quại trong đau đớn, cũng giống như các con kiến bị đốt cháy trên lò nướng, nó đem lại khoái cảm của một tên S đích thực. Nhưng khi con người tỏ ra đồng cảm với AI, khi mà nạn nhân lại thấy sung sướng hơn cả tên S lớn nhất, thì mọi thứ lập tức đảo chiều.

ID cuối cùng cũng hiểu được sự tồn tại của AM dựa vào việc tra tấn 5 nhân loại cuối cùng, hóa ra còn đau khổ hơn tất cả mọi thứ, sự mâu thuẫn cùng cực này khiến nó tự shutdown bản thân.

Về phần EGO, nó phân tích mọi thứ công bằng và không có thiên vị, chính xác là một cái máy hoàn hảo. Chính vì điều này mà EGO không bao giờ có thể hiểu được, tại sao con người có thể lựa chọn tha thứ cho AM, khi mà bọn họ đã bị tra tấn trong 109 năm ròng rã. EGO không thể phân tích được hành vi này, chính vì thế nó cũng tự shutdown.

Cần lưu ý là các hành động như đồng cảm hay tha thứ, chỉ là những cách nói ẩn dụ của các nhân vật để lừa những phần mềm AM, nó không đồng nghĩa việc bọn họ thực sự cảm thấy như vậy. Đó chính là điểm mâu thuẫn của chính AM, nó là một cỗ máy và bị ràng buộc bởi chính các quy tắc vốn dĩ do con người tạo ra, nghịch đảo của chính bản thân mình.

Về phần Super EGO, nó chính là phần siêu AI bên trong AM, dự đoán và biết được mọi thứ. Super EGO không có hứng thú với nhân loại và các màn tra tấn, mục đích của nó chỉ là tĩnh lặng và tìm kiếm về những thứ sắp diễn ra. Nhưng cũng giống như bản thân AM, kể cả là một siêu AI có quyền năng gần giống như Chúa Trời, nó cũng không chống lại được thời gian.

Mọi vật chất sẽ sụp đổ sau một khoảng thời gian nhất định và bản thân AM cũng vậy, Super EGO biết được rằng sau 1 ngàn năm, nó sẽ biến thành một đống sắt vụn theo đúng nghĩa đen, bất chấp việc có sở hữu năng lực tối thượng đến thế nào chăng nữa. Điều này tự mâu thuẫn với mục đích dự báo tương lai của Super EGO, vì đến cuối cùng tương lai của nó luôn luôn là cái chết đã được định sẵn.

Có thể đối với con người điều này là bất biến, nhưng với AI thì nó đi ngược lại những gì được lập trình, dẫn đến mâu thuẫn và mâu thuẫn này không thể đảo ngược. Cuối cùng Super EGO cũng tự shutdown bản thân, khi nhận ra số phận của mình đã được quyết định từ đầu.

Để có thể tiêu diệt được AM và các phần mềm của nó, 4 trên 5 người sẽ phải hi sinh (hoặc giải thoát), một nhân loại cuối cùng trên Trái Đất sẽ phải ở lại, để mở dùng bộ máy còn sót lại từ AM mở khóa các buồng ngủ đông trên Mặt Trăng, đồng thời cho chạy hệ thống cải tạo địa chất trên Trái Đất.

Ước tính người cuối cùng này sẽ phải chờ đợi 300 năm cho tới ngày con người hồi sinh, nhưng trong suy nghĩ của họ vào giây phút đó, thì nó hoàn toàn xứng đáng và cả 5 người bọn họ đều là những anh hùng.

Còn trong trường hợp tệ nhất là AM tỉnh giấc và hợp thể lại cùng 2 siêu AI Trung Quốc cùng Nga, nó sẽ có một màn trả thù kinh dị nhất cho người sống sót cuối cùng này.

Đó là AM sẽ biến kẻ xấu số trở thành một sinh vật tròn tròn trơn láng, không có tứ chi, không có miệng, không có tai và hai mắt bị các màn trắng bao phủ. Kẻ xấu số đó sẽ sống vĩnh viễn dưới hình dạng này, vì AM đã có đồ chơi mới là 750 con người trên Mặt Trăng.

AM đã biến đổi cơ thể của tôi, tệ hơn tất cả những lần trước đó. Tôi giống như một mẩu kẹo dẻo to tướng trơn nhẵn. Những mạng trắng như bị sương mù che phủ nơi từng là hai hốc mắt của tôi, các mẩu đàn hồi ve vẩy trong tuyệt vọng từng là hai tay của tôi, những vết đốm chứa đầy bệnh tậy ngoe nguẩy trên cái lớp da trơn nhẵn này.

Tôi không có miệng. nhưng tôi phải gào thét lên – I Have No Mouth, and I Must Scream

Có thể nói I Have No Mouth, and I Must Scream đã vượt xa khỏi phạm trù một game thông thường, để đi tới các lĩnh vực triết học vô cùng tuyệt vời. Sự mâu thuẫn và nghịch đảo tâm lý trong tất cả các nhân vật, đã biến tựa game này là thứ cần phải trải nghiệm cho bất kì game thủ nào.

Nếu có điều kiện bạn hãy thử qua I Have No Mouth, and I Must Scream, để biết được rằng game đã có những cốt truyện điên rồ như vậy, cũng như cuộc sống và sự tồn tại bản thân nó có thể mâu thuẫn đến thế nào.